Lekcja o PET-ach

Bardzo szerokie działania edukacyjne prowadzi Fundacja PlasticsEurope; Polska, reprezentująca ogólnoeuropejskie Stowarzyszenie Producentów Tworzyw Sztucznych. Publikuje ona broszury i materiały edukacyjne, organizuje seminaria dla nauczycieli oraz angażuje się w akcje ekologiczne.

Przykładem kampanii informacyjno-edukacyjnej skierowanej do ogółu społeczeństwa są organizowane od wielu lat działania, polegające na prezentowaniu odpowiednich treści na nośnikach outdorowych. Przypominają one o konieczności właściwego postępowania z odpadami tworzyw sztucznych. Ubiegłoroczna akcja przebiegała pod hasłem ?Ekologiczny pięciobój ? odzyskaj tworzywa sztuczne? i nawiązywała do roku obfitującego w wydarzenia sportowe. Elementy graficzne na plakacie stylizowane były na olimpijskie kółka. Zawarto w nich pięć reguł promujących najlepsze praktyki zagospodarowania odpadów tworzyw sztucznych. Plakaty rozwieszono w największych miastach Polski na kilkuset podświetlanych panelach. ? Wartościowe surowce wtórne można zagospodarować na wiele sposobów, nie tylko odzyskując sam materiał poprzez recykling, ale także wykorzystując jego wysoką wartość energetyczną w przemysłowych procesach odzysku energii. Musimy na co dzień pamiętać o tym, że odpady tworzyw w ogóle nie powinny trafiać na wysypiska. Dlatego tak ważne jest ich wydzielenie ze strumienia odpadów, poprzez selektywną zbiórkę lub efektywne sortowanie odpadów ? mówi dr inż. Anna Kozera-Szałkowska, menedżer ds. komunikacji w Fundacji PlasticsEurope Polska. Plakaty rozwieszone w 2012 r. eksponowane były przez cały sierpień, a kolejna edycja akcji planowana jest w tym roku w czasie wakacji.

Zabębnić na? banerach

Uświadomienie młodym ludziom wartości odpadów to idea przyświecająca także Fundacji Allegro All for Planet m.in. przy tworzeniu wyjątkowych instrumentów. Przez trzy miesiące poprzedzające festiwal pt. ?Przystanek Woodstock? w 2010 r. powstało ok. 200 bębnów z banerów plandekowych i przeznaczonych do utylizacji beczek (fot. 1), na których ?woodstokowicze? z powodzeniem pobili rekord Guinnessa grania wspólnie na instrumentach wykonanych z odzysku. Od 2010 r. zwolennicy imprezy zbierają też na co dzień puste butelki PET, które wymieniane są na butelki z wodą. W dalszym etapie pozyskany surowiec jest przetwarzany w odpowiednich miejscach. Przykładowo w 2011 r. zebrano prawie 67 tys. PET-ów, które przerobiono na 386 śpiworów, a w 2012 r. z 200 tys. butelek uzyskano 300 ekotoreb. Recyklingowe przedmioty zostały wystawione na charytatywne aukcje podczas finału ?Wielkiej Orkiestry Świątecznej Pomocy?.

Edukacja wśród najmłodszych

Przykładem działań edukacyjnych opartych na zbiórce surowców z tworzyw sztucznych jest ogólnopolska akcja pt. ?Drzewko za Butelkę?, zainicjowana w 2003 r. przez Sekretariat Programu ?Odpowiedzialność i Troska? Polskiej Izby Przemysłu Chemicznego. Mimo iż akcja ta adresowana jest głównie do najmłodszych, to integruje lokalne firmy chemiczne ze szkołami, samorządami i innymi uczestnikami. Dzieci zbierają zanieczyszczające otoczenie butelki PET, otrzymując w zamian sadzonki drzew. Przez ostatnich dziesięć lat w akcji wzięło udział ponad 22 tys. najmłodszych. W tym czasie dzieci zebrały blisko 15,7 mln butelek PET i posadziły ponad 21,6 tys. drzew. Potwierdzeniem szerokiej popularności projektu jest fakt, że z butelek zebranych podczas dotychczasowych akcji można zbudować łańcuch o długości równej drodze z Lizbony do Wilna.

Drugie wcielenie zakrętek        

? Odarte już ze swojej użyteczności, nikomu do niczego niepotrzebne ? odpadki bez przyszłości. [?] Małe kolorowe kawałki plastiku ? intrygują już pierwsze słowa, wypowiadane przez organizatorów kolejnej akcji, służącej ochronie środowiska. Program charytatywno-ekologiczny ?Zakretki.info ? Pomagamy nie tylko przyrodzie?? jest organizowany przez ?Fundację Bez Tajemnic?. Polega on na zbieraniu plastikowych zakrętek od napojów, kawy, kosmetyków, chemii gospodarczej itp. Następnie trafiają one do firm recyklingowych, które w ramach skupu surowca wpłacają ekwiwalent pieniężny na subkonta niepełnosprawnych dzieci. Pieniądze w całości przeznaczane są na zakup sprzętu rehabilitacyjnego. Od początku akcji udało się odzyskać ponad 230 tys. kg surowca wtórnego, z czego tylko w ostatnim roku działalności ponad 120 tys. kg. Do współpracy z Fundacją wybierane są firmy recyklingowe, które oferują najwyższe stawki. Zakrętki są czyszczone i mielone, a następnie zyskują ?nowe życie?, stając się materiałem do produkcji doniczek lub łopat do odśnieżania.

Tworzywo dla małych artystów

Często spotykaną formą edukacji ekologicznej dla najmłodszych są konkursy na twórcze wykorzystanie odpadów. Jeden z przykładów to zmagania pt. ?Zrób coś ze śmieci?. Organizatorem przedsięwzięcia jest Zakład Gospodarki Odpadami w Jarocinie. Zadaniem biorących w konkursie uczniów było stworzenie rzeźby, instalacji, zabawki lub mebli z rozmaitych surowców wtórnych. Przedsiębiorstwo, organizując tego typu akcje, wspiera także selektywną zbiórkę tworzyw sztucznych, nagradzając najlepszych zgniatarkami do butelek i puszek po napojach.

Podobny konkurs, mający na celu ponowne wykorzystanie surowców wtórnych, został zorganizowany przez Przedsiębiorstwo Usług Komunalnych w Lipnie i nosił tytuł ?Recykling ? zrób to sam?. Brały w nim udział dzieci i młodzież z regionu lipnowskiego. Zadaniem uczestników było stworzenie pracy, projektu lub konstrukcji przy pomocy różnorodnych technik plastyczno-technicznych, używając przedmiotów pochodzących z recyklingu, m.in. tworzyw sztucznych (fot. 2).

Profesjonalna sztuka

Fot. 3. Lampa wykonana z odpadów z tworzyw sztucznych. Fot. D. Morska/KSA

Artystyczne formy popularyzacji selektywnej zbiórki tworzyw sztucznych oraz odzysku są doceniane również wśród starszych projektantów. Twórcy, wykorzystując odpady do swoich prac, potrafią tchnąć w nie ?drugie życie? i nadać im oryginalny, zaskakujący kształt. Idea recyklingu wynika także z potrzeby pozyskiwania nowych surowców do przetwarzania. Jedną z imprez promujących tego typu postępowanie była ubiegłoroczna jesienna wystawa pt. ?Reinkarnacja przedmiotu?. Słuchacze Szkoły Artystycznego Projektowania Ubioru oraz Szkoły Wnętrz i Przestrzeni zaprojektowali m.in. recyklingowe lampy, których abażury wykonane były z patyków, lnianego worka na listy, serwetek, kubków jednorazowych, a nawet rur sanitarnych (fot. 3). Powstał również fotel ze starych opon oraz lampa z piłeczek pingpongowych.

Nie mniejsze zainteresowanie wzbudziła również wystawa pt. ?Odpadowo-pomysłowo?. Została ona zorganizowana przez firmę Abrys na terenie Międzynarodowych Targów Poznańskich, podczas jednej z edycji Międzynarodowych Targów Ochrony Środowiska POLEKO. Tematem wystawy były tworzywa sztuczne. Odwiedzający ekspozycję zobaczyli m.in. krzesło wyprodukowane z butelek po coca-coli, fotele z beczek i wymyślny puf składający się z wielu tzw. foliówek. Dzięki tego typu projektom niepotrzebne opakowania nie trafiają na składowisko, a zwiedzający dowiadują się, że wykorzystywany ponownie odpad może zyskać bardzo atrakcyjną formę i stać się użytecznym przedmiotem.

Sukces tkwi w dobrym pomyśle

Selektywną zbiórkę tworzyw sztucznych w ramach m.in. akcji edukacyjnych z powodzeniem prowadzi też Spółka Komunalna Wschowa. Jedną z tego typu inicjatyw jest realizowany od 2006 r. program edukacyjny, zainicjowany podczas Wschowskich Dni Recyklingu. W ramach imprezy ogłoszono siedem konkursów skierowanych do dzieci i dorosłych.

Kolejnym pomysłem, zrealizowanym w 2010 r. był dedykowany przedszkolakom konkurs na tzw. recyklingowe ZOO. Z butelek typu PET młodzi artyści wykonali makiety zwierząt, wykorzystując wiele ciekawych technik i pomysłów zagospodarowania tego typu surowców. Przedsiębiorstwo ogłosiło też pilotażową edycję konkursu pt. ?Segreguję ? jestem O.K.?, skierowanego do szkół i przedszkoli powiatu wschowskiego.

Z kolei obecnie we Wschowie realizowany jest projekt pt. ?Akademia Wodzów Recyklingu?. Do wypełniania edukacyjnych zadań przeznaczony został specjalnie przystosowany samochód, który stanowi mobilny punkt zbiórki selektywnej odpadów komunalnych, w tym tworzyw sztucznych. Liczne działania edukacyjne w zakresie selektywnej zbiórki owocują z roku na rok coraz to większą ilością zebranych selektywnie surowców. Przykładowo w 2012 r. pozyskano ich ponad 60 Mg odpadów z tworzyw sztucznych (rys.). ? Nasze ośmioletnie działania w zakresie edukacji odpadowej spowodowały zmniejszenie ilości bezpowrotnie traconych tworzyw sztucznych ? komentuje Halina Drgas, członek Zarządu Spółki Komunalnej Wschowa.

Na sportowo

Innym bardzo ciekawym sposobem promocji selektywnej zbiórki tworzyw sztucznych jest kajakowy ?Recykling Rejs? pod hasłem ?Odzyskuj tworzywa sztuczne?. Tegoroczna, trzecia już wyprawa ? po szlaku Odry (2011) i Wisły (2012) ? organizowana przez podróżnika Dominika Dobrowolskiego wspólnie z  Fundacją PlasticsEurope Polska, będzie przebiegała szlakiem  Dunajec ? Wisła ? Noteć ? Warta ? Odra. Przesłaniem Rejsu jest popularyzacja zasady 5R (reduce ? ograniczaj, reuse ? używaj ponownie, recycle ? segreguj i odzyskuj, recover ? odzyskuj i renew ? odnawiaj) i promocja podstawowych sposobów postępowania z odpadami. Podczas wypraw, na kolejnych przystankach spływu organizowane są liczne spotkania i rozmowy z mieszkańcami nadrzecznych miejscowości, na temat konieczności wspólnej troski o czystość rzek. Tego typu proekologiczna inicjatywa ma zwrócić uwagę na wartość odpadów tworzyw sztucznych i ich właściwe zagospodarowanie, gdyż śmieci porzucone w środowisku często trafiają do rzek, a potem do mórz.

Efekty edukacji

Ze wstępnych danych Fundacji PlasticsEurope wynika, że w Polsce ok. 23% wszystkich pokonsumenckich odpadów tworzyw sztucznych poddawanych jest recyklingowi i od kilku lat obserwuje się systematyczny wzrost w tej dziedzinie. Obrazuje to korzystną tendencję do zmniejszania ilości odpadów kierowanych na składowiska. Jednak w dalszym ciągu w ten sposób unieszkodliwianych jest aż ponad 60% odpadów tworzyw sztucznych, zatem społeczeństwo wciąż potrzebuje edukacji ekologicznej w zakresie selektywnej zbiórki tworzyw sztucznych. ? Początkowo, tj. jeszcze przed przyjęciem europejskiego prawodawstwa, w tym m.in. Ramowej Dyrektywy Odpadowej, nasz przekaz wywoływał niewystarczający oddźwięk. Jeszcze pięć lat temu braki w systemie zagospodarowania odpadów były bardzo widoczne, a na wysypiskach marnowało się ponad 80% odpadów tworzyw sztucznych. Dziś sytuacja wygląda lepiej. Z naszych danych za 2011 r. wynika, że stopień odzysku tworzyw wzrósł od 2008 r. prawie dwukrotnie i wyniósł ponad 38% ? konkluduje dr inż. Kazimierz Borkowski, dyrektor Fundacji PlasticsEurope Polska.

Emilia Seweryn,
portal edukacji ekologicznej ZielonaLekcja.pl