Wycieczki do oczyszczalni, plansze wyjaśniające proces oczyszczania ścieków czy program do wizualizacji pracy oczyszczalni, Skrzynka dla jerzyka ? tym wszystkim może pochwalić się skoczowska spółka wod-kan SKO-EKO, laureat konkursu ?Głośna woda? w kategorii do 30 tys. mieszkańców.
Zaczynamy cykl prezentacji działań edukacyjnych, zgłaszanych przez wodociągi w ramach konkursu „Głośna woda”. Na początku pokażemy inicjatywy laureatów: Skoczowa, Leszna, Krakowa oraz Częstochowy.
Skoczowska spółka SKO-EKO od początku prowadzi działalność edukacyjną. Realizacja edukacji ekologicznej odbywa się m.in. poprzez organizację wycieczek na oczyszczalni ścieków w Skoczowie. Na początku w wycieczkach uczestniczyły głównie dzieci ze szkół podstawowych. Atrakcja cieszyła się sporą popularnością ? a kto raz zdecydował się odwiedzić oczyszczalnię, szybko stał się ?stałym klientem?.
Cztery lata temu po raz pierwszy obiekt odwiedziły dzieci z zerówki Przedszkola Publicznego nr 4 w Kiczycach, w którym realizowano w roku 2010 program innowacyjny ?Przyjaciele Przyrody” zatwierdzony przez Kuratorium w Bielsku-Białej. Wycieczka dzieciom tak bardzo się spodobała, że wyjścia na oczyszczalnię na stałe weszły do kalendarza wycieczek przedszkolaków. W tym roku oczyszczalnię odwiedziły dzieci z Przedszkola Publicznego przy ul. Targowej w Skoczowie, a kolejne już zapowiedziały swoją wizytę.
Spacerem po wiedzę
Ponieważ tematyka związana z procesami oczyszczania ścieków nie należy do łatwych, aby ułatwić dzieciom zrozumienie tych procesów, przedsiębiorstwo w 2013 r. postarało się o środki z WFOŚiGW w Katowicach na ścieżkę edukacyjno-przyrodniczą „Oczyszczalnia widziana oczyma dzieci”. Wniosek ten został rozpatrzony pozytywnie i w tym samym roku projekt został zrealizowany i udostępniony zwiedzającym oczyszczalnię.
Ścieżka w całości zlokalizowana jest na terenie oczyszczalni ścieków w Skoczowie. Jej długość wynosi około 1,5 kilometra, a na spacer z realizacją celów edukacyjnych należy poświęcić około 2 godzin. Wzdłuż przebiegu trasy znajduje się 10 przystanków z planszami edukacyjnymi, zaprojektowanymi z myślą o dzieciach jako docelowej grupie adresatów zadania.
Stałym elementem tablic jest przewodnik, zabawny listek prezentujący dzieciom proces oczyszczania ścieków w formie rysunków. Dodatkowo na planszach umieszczono również ciekawostki o środowisku przyrodniczym związanym z terenem oczyszczalni uzupełnione barwnymi fotografiami. Oprowadzający – poza procesami oczyszczania – omawia również problemy eksploatacyjne spółki związane z niewłaściwym korzystaniem z kanalizacji przez mieszkańców. To działa, gdyż np. zaznaczenie, że do ścieków nie wrzuca się śmieci daje wymierne korzyści przekładające się na prawidłową eksploatację kanalizacji i samego obiektu oczyszczalni.
Do zwiedzenia udostępniona jest również dyspozytornia z tablicą synoptyczną oraz komputerem z zainstalowanym programem do wizualizacji pracy oczyszczalni eFlowNet. Dodatkowo każdy uczestnik może kontynuować obserwację pracy oczyszczalni ponieważ wizualizacja eFlowNet jest udostępniona na stronie internetowej Spółki (jedynie podgląd pracy obiektu).
W przyszłości planowane jest rozszerzenie oferty edukacyjnej dla dzieci z wykorzystaniem sprzętu multimedialnego. Dodatkowo dla uczestników przygotowano foldery.
Zachęcamy, aby dziecko odwiedziło nas więcej niż jeden raz, na różnych etapach struktury oświatowej. Osoba oprowadzająca przedstawia dzieciom tematykę oczyszczania ścieków stosownie do grupy wiekowej uczestników ? im starsze dziecko, tym szerzej omawiana problematyka.
O przyrodzie na obiektach wod-kan
W trakcie wycieczki uczestnicy dowiadują się, jak ważna jest dla środowiska praca oczyszczalni ścieków w Skoczowie. Jest ona bowiem zlokalizowana w granicach obszaru specjalnej ochrony ptaków Natura 2000 ?Dolina Górnej Wisły”. Obejmuje on Zbiornik Goczałkowicki (będący rezerwuarem wody pitnej) i przyległe stawy wraz z wpadającymi w tym miejscu prawobrzeżnymi dopływami Wisły.
Oczyszczalnia znajduje się również w rejonie Głównego Zbiornika Wód Podziemnych GZWP nr 347 ?Dolina rzeki Górna Wisła” o powierzchni 99 km2. Zbiornik należy do obszarów wymagających najwyższej ochrony (ONO) oraz bezpośrednio do niego przylegającej wysokiej ochrony (OWO). Na południe od lokalizacji oczyszczalni znajduje się zbiornik wód podziemnych Godula ? Beskid Śląski (GZWP). Wody w nim cechują się bardzo wysoką jakością i w obrębie tego GZWP również wyodrębnione zostały obszary ONO i OWO.
Przesłaniem prowadzonych zajęć jest uświadomienie uczestnikom, że z zasobów wody być może będą korzystać oni sami lub ich potomkowie. Spółka zachęca do racjonalnego korzystania z zasobów wodnych, sama dając dobry przykład – tam gdzie jest to możliwe, spółka wykorzystuje tzw. wodę technologiczną, czyli oczyszczone ścieki (np. w procesach odwadniania osadów). Jest to uzasadnione nie tylko ekologicznie, ale również ekonomicznie.
Pomysł, aby urozmaicić plansze ścieżki o elementy przyrodnicze obecne na terenie oczyszczalni i w ten sposób zwrócić uwagę lokalnej społeczności również na jej walory przyrodnicze narodził się dzięki publikacji ?Roślinność Pogórza Cieszyńskiego i Doliny Górnej Wisły w granicach miasta i gminy Skoczów” autorstwa dr n. biologicznych Eugeniusza Chwastek.
Publikacja została wydana w ramach operacji z zakresu małych projektów promującej dziedzictwa przyrodnicze gminy Skoczów. Książka ukazała się w nakładzie 1000 bezpłatnych egzemplarzy. Autor stwierdził w niej że ?Oczyszczalnia ścieków w Skoczowie wbrew pozorom nie jest miejscem nieprzyjaznym, zanieczyszczonym, cuchnącym. Tu również można było stwierdzić szereg gatunków atrakcyjnych florystycznie.” W ramach ścieżki edukacyjno-przyrodniczej prezentujemy kilka spośród gatunków które zwróciły uwagę badacza. Również na swojej stronie internetowej umieszczamy ciekawostki o tematyce przyrodniczej.
Dla wypromowania akcji we wrześniu 2013 r. na uroczyste otwarcie ścieżki zaproszono dyrektorów wszystkich placówek oświatowych z terenu Gminy Skoczów, przedstawicieli oświaty gmin sąsiadujących, lokalną prasę i przedstawicieli Polskiego Klubu Ekologicznego Koło w Skoczowie.
Skoczów zaprasza jerzyki
W roku 2012 przedsiębiorstwo uruchomiło własny program pod nazwą „Skrzynka dla jerzyka”. Do udziału w akcji zaprosiliśmy Koło Łowieckie ’?DIANA? w Skoczowie którego członkowie wykonali skrzynki dla ptaków. Program uruchomiono, by skutecznie walczyć z komarami, dzięki ich naturalnym wrogom – jerzykom. Ornitolodzy przekonują, że budowanie skrzynek dla jerzyków nie tylko stanowi dużą oszczędność, ale daje również znacznie lepsze efekty, bowiem dziennie jerzyki przynoszą pisklętom nawet do 20 000 owadów.
Wywieszając skrzynki lęgowe dla jerzyków, chcemy wskazać właściwy kierunek walki z tymi uciążliwymi owadami (zwiększający populację jerzyków których liczebność obecnie systematycznie maleje, przyjazny środowisku a przy tym tani), możliwy do zastosowania niemalże w każdym domostwie. Miejscem gnieżdżenia czterech par jerzyków na oczyszczalni ścieków Skoczowie jest stropodach budynku administracyjnego, do którego ptaki dostają się dzięki otworom w zachodniej elewacji.
Aby powiększyć ich populację na północnej elewacji budynku administracyjnego wywieszono 4 skrzynki dla jerzyków i rozpoczęto wabienie ptaków. Do zasiedlenia budki zachęca się je poprzez odtwarzanie nawoływań jerzyków we wczesnym okresie gniazdowania (maj ? czerwiec) i ponownie później, w drugiej połowie lipca gdy młode szukają miejsc do zasiedlenia w przyszłym roku. W roku 2014 wywieszono kolejne skrzynki.
Rozpoczęcie akcji wabienia jerzyków ogłosiliśmy na naszej stronie internetowej. Szybko programem zainteresowała się lokalna prasa. O akcji można było również usłyszeć w aktualnościach TVP Katowice oraz w ogólnopolskim ?Teleexpresie”. Program „Skrzynka dla jerzyka” jest również tematem jednej z dziesięciu tablic ścieżki edukacyjno-przyrodniczej. Osoba oprowadzająca zwraca dzieciom uwagę iż jerzyk jest gatunkiem chronionym, omawia jakie niebezpieczeństwa doprowadziły do zmniejszenia jego liczebności i jak można odbudować jego populację. Informuje również dzieci iż wiele z nich mieszka w granicach obszaru specjalnej ochrony ptaków Natura 2000 ?Dolina Górnej Wisły” lub w jego bliskim sąsiedztwie i zachęca je do wywieszania skrzynek dla ptaków, nie tylko jerzyków.
W trosce o lokalną społeczność
We współpracy z Miejskim Centrum Kultury ?Integrator? w Skoczowie 2 sierpnia 2013r. udostępniliśmy obiekt oczyszczalni ścieków w Skoczowie do zwiedzania w ramach wydarzenia pn. „Mini Skoczowska Industriada”. Akcja promowana była poprzez lokalna prasę, rozwieszenie plakatów informacyjnych na słupach ogłoszeniowych na terenie gminy Skoczów oraz na stronie internetowej Spółki. Było to dla nas kolejne ciekawe doświadczenie, ponieważ tym razem odwiedzały nas całe rodziny (przekrój wiekowy od kilku do kilkudziesięciu lat) i co miłe część z nich aby nas odwiedzić wybrała ekologiczny środek transportu ? rowery.
Miejska Spółka SKO-EKO Sp. z o.o. jest zakładem pracy który przyjmuje na praktyki zawodowe studentów między innymi z Politechniki Śląskiej, ATH w Bielsku-Białej, Politechniki Krakowskiej, Politechniki Wrocławskiej i Uniwersytetu Śląskiego. To dla nas szczególna grupa młodzieży której pracownicy Spółki starają się przekazać, jak najwięcej informacji na temat działania przedsiębiorstwa. Zwracamy również ich uwagę na problemy z jakimi borykają się przedsiębiorstwa branży wod-kan.
Być może po zakończeniu edukacji i podjęciu pracy osoby te będą mogły podjąć działania np. na rzecz nowelizacji przepisów prawnych. W latach 2010-2013 na praktyki w Spółce zgłosiło się 13 studentów. Dodatkowo Spółka współpracuje z młodzieżą w zakresie udostępniania materiałów, wyników badań oraz wiedzy o obiekcie oczyszczalni ścieków w Skoczowie potrzebnych np. do pracy magisterskiej. Obecnie planujemy zaproponować również wsparcie finansowe dla ucznia / studenta który podjąłby się napisania pracy o tematyce związanej z działalnością naszego przedsiębiorstwa wraz z wykonaniem makiety naszej oczyszczalni która pozostałaby w Spółce i wykorzystywana byłaby do celów edukacyjnych.W rocznicę otwarcia ścieżki edukacyjno-przyrodniczej organizowany będzie Dzień otwarty oczyszczalni. Akcja promowana będzie w lokalnej prasie oraz na stronie internetowej Spółki. W pierwszą rocznicę ogłoszony zostanie konkurs na nazwę listka ?przewodnika” z tablic edukacyjnych, w kolejnych latach ogłaszane będą np. konkursy plastyczne lub konkursy z wiedzy o prawidłowym korzystaniu z kanalizacji sanitarnej.
W pracy zawodowej często obserwujemy konieczność wypracowania oprócz świadomości ekologicznej również świadomość ekonomiczną. Zgadzamy się z poglądem że na gospodarowaniu ściekami można oszczędzać, ale oszczędność taka powinna wynikać z racjonalizacji korzystania z wody a nie poprzez nielegalny zrzut ścieków do środowiska, by uniknąć ponoszenia opłat za ich oczyszczanie. W naszych działaniach edukacyjnych kładziemy duży nacisk na uświadomienie odbiorcom jak ważna dla ochrony zasobów wodnych jest prawidłowa gospodarka ściekowa.
Odbiornikiem oczyszczonych ścieków jest Wisła, która zgodnie z dokumentem ?Stan środowiska w województwie śląskim w roku 2010 ocena rzeki Wisły pod kątem wymagań jakim powinny odpowiadać wody powierzchniowe wykorzystywane do zaopatrzenia ludności w wodę przeznaczoną do spożycia” na ujściu do Zbiornika Goczałkowickiego niesie wody poza klasą A3, tymczasem powinna posiadać najwyższą klasę czystości.
Właściwa gospodarka ściekami jest zatem wyrazem dbania o własne i innych zdrowie.
Każda, nawet maleńka forma popularyzacji prowadzonych działań proekologicznych daje nam dużo satysfakcji. Cieszy nas szczególnie fakt iż kontaktowały się z nami inne, znacznie większe przedsiębiorstwa branży wod-kan, które korzystając z naszych doświadczeń również planują utworzenie ścieżek edukacyjno-przyrodniczych. Oczywiście przed nami jeszcze wiele pracy dlatego stale prowadzimy działania mające na celu poszerzenie prowadzonej działalności edukacyjnej.
