Spragniona poznania skalnej pustyni, zbudowanej z gołoborzy wybrałam się do Świętokrzyskiego Parku Narodowego.
Świętokrzyski Park Narodowy został utworzony w 1950 roku i obejmuje obszar 7 625,45 ha, położony jest w południowo – wschodniej części Wyżyny Małopolskiej, zwanej także Krainą Świętokrzyską. Obszary Parku stanowią: ekosystemy leśne, zajmujące 95 % powierzchni (dominujące typy: puszcza jodłowa, buczyna), łąki ? 4,5 %, wody powierzchniowe oraz zaledwie 1% Gór Świętokrzyskich – pasmo Łysogóry z najwyższym szczytem Łysicą ( górą św. Katarzyny) 612 m.n.p.m. Poza wspomnianym pasmem Łysogór Park obejmuje także część Pasma Klonowskiego z górami: Psarską (Stawianą) 415 m.n.pm., Miejską (Borzęcką) 426 m.n.p.m., Bukową 483 m.n.p.m oraz doliny Wilkowską i Dębniańską z doliną rzeczną Czarnej Wody. ŚPN stanowią także dwie enklawy leśne: część Pasma Pokrzywiańskiego z Chełmową Górą 351 m.n.p.m., Serwis- Dąbrowa oraz uroczysko- skarpa Zapusty. Początki ochrony cennych walorów świętokorzyskiego środowiska przyrodniczego sięgają już roku 1920, kiedy utworzono rezerwat ścisły na Chełmowej Górze, a następnie 1924 roku, gdy powstały rezerwaty na Łysej Górze i Łysicy. Siedliska Parku objęto także ochroną w ramach sieci Natura 2000 tworząc Specjalny Obszar Ochrony Siedlisk „Łysogóry”.
Moją bazą wypadową była wioska Święta Katarzyna, położona 20 km na północny- wschód od miasta Kielce. Wedle legendy do powstania Świętej Katarzyny przyczynił się rycerz króla Jagiełły, który pragnąc eremy przybył do świętokrzyskiej puszczy. Pragnął oddać się tutaj modlitwie i kontemplacji. Zauroczony pobliską wsią rycerz, sprowadził do niej benedektynów i zainicjował budowę drewnianego kościoła, który obecnie, po przebudowie należy do zakonu kontemplacyjnego Bernardynek. Nazwa wioski wzięła się od przywiezionej z jednej z wojennych wypraw przez rycerza, cyprysowej figurki św. Katarzyny. O istnieniu tradycji kultu świętych, świadczą licznie występujące w wiosce kapliczki. Świętą Katarzynę rozsławił na początku XX wieku Aleksander Janowski, działacz Polskiego Towarzystwa Krajoznawczego. W 1910 roku otworzył on we wsi pierwsze schronisko turystyczne w Górach Świętokrzyskich. Centrum miejscowości stanowi ulica Kielecka , wokół której rozsiane są lokale gastronomiczne. Miejscowość dysponuje także wieloma miejscami noclegowymi; w standardzie 4 gwiazdkowego hotelu, ośrodków wypoczynkowych (w tym PTTK ), czy w kwaterach prywatnych, zwanych agroturystyką. Dla regeneracji po pieszych wędrówkach można skorzystać także ze spa -basenu i groty solnej. W Świętej Katarzynie warto odwiedzić Muzeum Minerałów i Skamieniałości z bogatą i dobrze opisaną prezentacją minerałów.
Świętokrzyska Kraina to miejsce, łączące kilka ciekawych wątków kulturowych, już w I w.p.n.e. istniał na terenie Gór Świętokrzyskich potężny ośrodek hutniczy żelaza, obejmujący tysiące dymarek glinianych. Rozwijało się także hutnictwo szkła, jednak wyczerpywanie się zasobów i kolejne perturbacje wojenne przyczyniły się do upadku przemysłu i przekształciły region w obszar rolniczy. Miejsce to inspirowało także twórców; przebywał tu i pisał Stefan Żeromski. Jest to także kraina mocy, związanej z pradawnym słowiańskim kultem bogów. Łysogóry, kiedyś niezalesione połyskiwały w Słońcu i w blasku błyskawic, dlatego też odbywał się tutaj kult solarny; czczono boga ognia Swaroga. Na Łysej Górze czczono także trzech bogów: Ladę, Boda i Ledę.
Świętokrzyskie puszcze pamiętają także niechlubne wojenne walki i mordy. Nawiązując do tak bogatych walorów kulturowych wytyczono tu szlaki:
? związane z działalnością starożytnych górników i hutników żelaza przebiegające obok obiektów w miejscowościach: Huta Szklana – gdzie znajduje się zrekonstruowana osada średniowieczna, Nowa Słupia z Muzeum Starożytnego Hutnictwa im.Mieczysława Radwana i coroczną imprezą Dymarki Świętokrzyskie
– szlak literacki związany z życiem i twórczością Stefana Żeromskiego, autora poematu pt.” Puszcza Jodłowa”, śladem pobytu Żeromskiego w Świętej Katarzynie jest kapliczka poświęcona pisarzowi
Święta Katarzyna stanowi dobre miejsce wypadowe do ŚPN; są tutaj szlaki PTTK niebieski do Puszczy Jodłowej oraz czerwony do Łysej Góry przez Łysicę . W ŚPN wytyczono także kilka ścieżek edukacyjnych. Wejście na teren Parku jest płatne. Na plus: oznakowanie szlaków jest bardzo dobre, a na trasie znajdują się także miejsca odpoczynku. Na minus – brak koszy na śmieci, z zaś nielicznych wysypują się śmieci.
Na pierwszą pieszą wycieczkę obrałam szlak niebieski PTTK, prowadzący przez Puszczę Jodłową do Bodzentyna, długość – 8 km, czas przejścia 2,5 godz. O Puszczy Jodłowej tak pisał Stefan Żeromski w swoim poemacie: ” Puszcza królewska, książęca, biskupia, świętokrzyska, chłopska ma zostać na wieki jako las nietykalny, siedlisko bożyszcz starych, po których Święty Jeleń chodzi – jako ucieczka anachoretów, wielki oddech ziemi i żywa pieśń wieczności! Puszcza jest niczyja- nie moja, ani twoja, ani nasza, jeno boża, święta!” . Szlak wiedzie przez tereny leśne grądu jodłowego, z domieszką lipy, dalej prowadzi kładką przez łąkę i rezerwat leśny Czarny Las, następnie dochodzi do Miejskiej Góry i dalej do Bodzentyna. W Bodzentynie można zobaczyć m.in.: ruiny zamku biskupów krakowskich z XIV w. oraz zabytkową zagrodę Czernikiewiczów z ekspozycją etnograficzną wsi kieleckiej.
Następnego dnia udałam się szlakiem czerwonym w kierunku Łysej Góry. Szlak nosi nazwę Edmunda Massalskiego. Długość – 18 km, czas przejścia 6 godzin. Pierwszym punktem na szlaku jest polana z kapliczką św. Franciszka, wypływa tutaj źródło niegdyś zaopatrujące wioskę w wodę, a według legend mające lecznicze działanie dla schorzeń oczu. Następnie szlak wznosi się stromo przez rumowiska skalne. Z uwagi na strome podejście po głazach, jest to najtrudniejszy fragment szlaku. W czasie I wojny światowej Austriacy zlecili tu budowę kolejki wąskotorowej. Gołoborza to bezleśne obszary kwarcytowych rumowisk skalnych, które powstały w czasie mechanicznego procesu wietrzenia skał w zimnym klimacie epoki lodowcowej. Ich nazwa oznacza „gołe od boru”, obecnie jednak obserwuje sie zarastanie gołoborzy przez mchy, porosty i wątrobowce, a dalej wkraczają paprocie i jarzębina. Dochodzimy do szczytu Łysogór Łysicy 612 m.n.p.m. , gdzie posadowiono dębowy krzyż. W VIII- X w.n.e. było to miejsce kultu pogańskiego, legendy przypisują je sabatom czarownic. Dalej dochodzi się do kapliczki św. Mikołaja, patrona podróżnych, który chronił ich przed dzikimi zwierzętami na podróżnych szlakach. Tutaj można odpocząć , jeżeli pozwolą na to natarczywe osy, mieszkanki parku. W tym miejscu szlak czerwony łączy się z niebieskim; dalej idzie się przez las – świętokrzyską odmianę buczyny karpackiej. Następnie dochodzimy do wioski Kakonin, gdzie zobaczyć można zabytkową chatę chłopską. Tutaj można też się posilić w gospodzie. Idziemy dalej przez wieś, szosą trzymając się szlaku czerwonego. W pewnym momencie, po asfaltowym odcinku pod górę, należy iść prosto z asfaltu na drogę polną (po lewej stronie znajduje się kapliczka, brak jest tu wyraźnego oznakowania) i tak należy kontynuować trasę. Teraz szlak prowadzi skrajem lasu, graniczącym z polami wzdłuż wsi Huta Podłysica i dociera do Przełęczy Huckiej w miejscowości Huta Szklana, okolicy słynącej niegdyś z produkcji szkła. Tutaj działa prężnie rozwinięta baza gastronomiczna, zwiedzić też można osadę średniowieczną. Następnie trasa wiedzie dalej szlakiem czerwonym do Łysej Góry, ale tuż za bramą Parku w lewo znajduje się alternatywna ścieżka edukacyjna wiodąca na szczyt. W efekcie dociera się do platformy widokowej usytuowanej na gołoborzach Łysej Góry, z której zobaczyć można m.in. Chełmową Górę, a także fragment dawnego wału kultowego. Dalej czerwony szlak prowadzi do Świętego Krzyża, po drodze mijając niepasującą do krajobrazu wieżę telewizyjną. Na Świętym Krzyżu znajduje się Muzeum Świętokrzyskiego Parku Narodowego oraz benedyktyński klasztor. Chrześcijaństwo, łysogórskie miejsce kultu Słowian dostosowało do swojej ideologii. Dalej szlak niebieski wiedzie do Nowej Słupi prowadząc przez tzw. Drogę Królewską. Po prawej stronie można skręcic na ściezke edukacyjną pt.”Śladem czarownic, pogańskich kultów, powstańczych kryjówek” prowadzacą obok fragmentów pogańskiego wału kamiennego z VIII wieku. Jeszcze przecież w niedalekiej przeszłości kościół torturował i palił na stosach kobiety podejrzewane o czary. Były to mądre i niezależne mentalnie na swoje czasy kobiety, które nie przystawały do zdominowanego przez mężczyzn świata i dlatego bezpodstawnie i w okrutny sposób pozbawiano je życia. We współczesnym świecie nadal istnieją szykany wobec kobiet wynikające z religijnych przesłanek. Ścieżka dochodzi do miejscowości Nowa Słupia. Warto tu zwiedzić muzeum hutnictwa, znajduje się tu także legendarna figura pielgrzyma. Z Nowej Słupi wracam do Świętej Katarzyny lokalnym busem z przesiadką we wsi Górne.
Kraina Świętokrzyska jest niewątpliwie magicznym miejscem. Można tu odpocząć duchowo, czerpiąc moc z pięknej przyrody i pradawnych miejsc energetycznych.
