Co zrobić z coraz większym strumieniem bioodpadów? Wielopolska posiada plan i dobre przykłady wykonanych realizacji. Bioodpady stanowią cenny zasób surowcowy. Zasób, którego jest coraz więcej, a dzięki selektywnej zbiórce również jego jakość ulega poprawie. Coraz więcej gmin i przedsiębiorstw zakłada zatem ich efektywne zagospodarowanie, chociażby poprzez plany powstawania kolejnych biogazowni.
Bioodpady zbierane selektywnie, poddane następnie procesowi fermentacji, są jednym z elementów systemu, którego celem staje się osiągnięcie wyznaczonych przez obowiązujące normy poziomów recyklingu. Co więcej, dzięki kolejnym biogazowniom komunalnym produkcja metanu z bioodpadów zajmować będzie coraz istotniejsze miejsce w transformacji energetycznej i miksie energetycznym.
Przypomnijmy, że 13 lutego tego roku NFOŚiGW rozpoczął nabór wniosków w ramach programu „Rozwój kogeneracji w oparciu o biogaz komunalny”. Jest to pogram oferujący dofinansowanie ze środków pochodzących z Funduszu Modernizacyjnego. Program został zaakceptowany przez Ministerstwo Klimatu i Środowiska, Radę Konsultacyjną Funduszu Modernizacyjnego oraz Europejski Bank Inwestycyjny (EBI), który przeznaczył na ten cel budżet w wysokości 1,5 mld zł.
Źródło energii odnawialnej
Instalacje fermentacji bioodpadów komunalnych pozwalają na uzyskanie niezależności energetycznej zakładów gospodarowania odpadami, a dzięki temu ich funkcjonowanie jest po prostu tańsze. To docelowo może przekładać się na zmniejszenie kosztów zagospodarowania odpadów ponoszonych przez mieszkańców. Warto zwrócić też uwagę na wzrost cen energii, który wpływa na wzrost cen nawozów sztucznych. Tymczasem w instalacjach fermentacji bioodpadów komunalnych może być wytwarzany bardzo dobry i tańszy zamiennik dla nich. Korzyść z powstawania biogazowni jest zatem wielowarstwowa.
Pełne wykorzystanie
Proces fermentacji bioodpadów komunalnych zintegrowany z kompostowaniem masy pofermentacyjnej oznacza pełne wykorzystanie potencjału bioodpadów. – To proces recyklingu, którego wdrożenie jest warunkiem koniecznym osiągnięcia unijnych celów w tym zakresie – mówi Dominik Bąk, wiceprezes Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej. Dodaje, że w naszym kraju stale rozwija się selektywna zbiórka, brakuje jednak niezbędnej infrastruktury. Intencja NFOŚiGW to wsparcie budowy wystarczającej do zaspokojenia potrzeb sieci instalacji recyklingu organicznego.
Dla kogo program?
Program priorytetowy „Rozwój kogeneracji w oparciu o biogaz komunalny” skierowany jest do przedsiębiorców. Wsparciem objęte mogą być inwestycje dotyczące budowy nowych, rozbudowy lub modernizacji istniejących instalacji fermentacji selektywnie zebranych bioodpadów komunalnych i wykorzystania uzyskanego biogazu do wytwarzania energii w warunkach wysoko sprawnej kogeneracji.
Dofinansowanie w formie dotacji wynosi do 50% kosztów kwalifikowanych, z zastrzeżeniem, że kwota dotacji nie może przekroczyć kwoty pożyczki udzielonej przez NFOŚiGW na samą inwestycję. Jeżeli w instalacji, będącej przedmiotem wniosku, przetwarzane będą odpady inne niż selektywnie zebrane bioodpady komunalne lub komunalne osady ściekowe, intensywność dotacji zostanie proporcjonalnie zmniejszona. Natomiast dofinansowanie w formie pożyczki wynosi do 100% kosztów kwalifikowanych. Nabór wniosków o dofinansowanie w ramach programu „Rozwój kogeneracji w oparciu o biogaz komunalny” prowadzony jest w trybie ciągłym od 13 lutego 2023 r. i potrwa do 30 czerwca 2024 r. lub do wyczerpania alokacji środków.
Wielkopolskie bioodpady
Zgodnie z informacjami zawartymi w WPGO 2019-2025, analiza systemu gospodarki odpadami na terenie województwa wielkopolskiego wskazuje, że zwiększa się jego efektywność. Rośnie poziom selektywnego zbierania oraz odsetek odpadów przetwarzanych w instalacjach, których funkcjonowanie jest zgodne z wysokimi standardami ochrony środowiska. Nadal jednak występuje szereg problemów wymagających rozwiązania, wynikających chociażby z braku odpowiedniej infrastruktury do zagospodarowania odpadów.
Na uwagę zasługuje fakt, że, jak wynika z danych GUS-u, ilość zbieranych i odbieranych odpadów komunalnych już w roku 2017 osiągnęła poziom wytwarzania odpadów komunalnych prognozowany w Krajowym Planie Gospodarki Odpadami 2022 w hipotezie tzw. wysokiej dla roku 2030.
Ilość niesegregowanych (zmieszanych) odpadów komunalnych odebranych na terenie województwa wielkopolskiego wzrosła w roku 2017 w stosunku do roku 2014 o 5,5%, przy równoczesnym wzroście odpadów komunalnych zbieranych selektywnie z 18,28% do 24,2%.
Szczególnie wysoki wzrost zbiórki jest obserwowany dla bioodpadów. Jak czytamy w WPGO 2019-2025, tam, gdzie istniały możliwości techniczne w zakresie zagospodarowania strumienia zbieranych selektywnie odpadów zielonych i bioodpadów, notowane były w ostatnich latach roczne wzrosty tego strumienia odpadów na poziomie od 50 do 100%.
Jarociński potencjał
Jako przykład rozbudowy instalacji biogazu warto przytoczyć rozwiązania, jakie znalazły zastosowanie w Wielkopolskim Centrum Recyklingu w Jarocinie. Jak mówi Witosław Gibasiewicz, prezes WCR, doświadczenia spółki w zakresie energetycznego wykorzystania odpadów do produkcji biogazu sięgają roku 2016, kiedy to powstał pierwszy fermenter.– Wówczas frakcję podsitową, czyli frakcję zawierającą odpady do 80 mm, zawierającą dużą ilość odpadów biodegradowalnych, zaczęliśmy wykorzystywać do produkcji biogazu, który następnie zamienialiśmy na energię elektryczną i cieplną, spalając biogaz w silniku kogeneracyjnym. Te doświadczenia skłoniły nas do tego, że w roku 2019 skorzystaliśmy z kolejnej okazji rozbudowy zakładu i aplikowaliśmy o środki z NFOŚiGW z programów unijnych na lata 2013-2020 i w ten sposób powstał nowy fermenter, dedykowany odpadom biodegradowalnym pochodzącym z selektywnej zbiórki – opowiada Gibasiewicz.
Jak dodaje, to następstwo tego, że zmienił się system zbierania odpadów. – Widoczny jest olbrzymi potencjał tkwiący w bioodpadach zbieranych selektywnie, nie tylko jeżeli chodzi o odzysk biogazu, ale także możliwość wykorzystania pofermentu do produkcji różnego rodzaju produktów nawozowych. Zarówno stałych, jak i płynnych. Oznacza to w praktyce, że z przerobu tej frakcji w 100% możemy uzyskiwać różnego rodzaju produkty i surowce. To realny przykład gospodarki o obiegu zamkniętym – mówi Gibasiewicz.
Przypomnijmy, że zakład w Jarocinie jest jednym z bardziej rozbudowanych zakładów przetwarzania odpadów w systemach mechaniczno-biologicznych. WCR Jarocin na stałe współpracuje z 25 gminami zamieszkałymi w sumie przez niemal 370 tys. mieszkańców.
Zmodernizowany zakład
Uroczyste otwarcie WCR Jarocin po rozbudowie i modernizacji nastąpiło 26 października br. Wielkopolskie Centrum Recyklingu (dawniej Zakład Gospodarowania Odpadami w Witaszyczkach) otrzymało dofinansowanie na rozbudowę instalacji w Jarocinie z wdrażanego przez NFOŚiGW Programu Operacyjnego Infrastruktura i Środowisko 2014-2020, działanie 2.2. Gospodarowanie odpadami komunalnymi oraz z Programu priorytetowego NFOŚiGW 2.1. Racjonalna gospodarka odpadami. Łączna kwota dofinansowania, zgodnie z obowiązującymi umowami, wyniosła 53 989 505,4 zł dotacji ze środków UE oraz 22 022 900 zł pożyczki ze środków własnych NFOŚIGW wobec kosztów całkowitych projektu 127 526 782,57 zł.
W wyniku realizacji przedsięwzięcia rozbudowana została instalacja do kompostowania bioodpadów, stanowiących odpady komunalne, oraz innych odpadów ulegających biodegradacji. Zakład wzbogacił się o wspomniany drugi fermenter do przetwarzania odpadów biodegradowalnych. Ponadto zainstalowano nowy agregat kogeneracyjny. Pozyskane środki posłużyły również do budowy placu do przerobu odpadów budowlanych oraz rozbudowy podczyszczalni ścieków. Zakupiono sprzęt do przetwarzania odpadów budowlanych: kruszarkę szczękową, koparkę kołową, ładowarkę przegubową i mobilną stację sortowniczą do odpadów budowlanych. Moc przerobowa zmodernizowanego zakładu wynosi 76 000 Mg/rok, w tym dodatkowe możliwości przerobowe w zakresie recyklingu to 8750 Mg/rok.
– Rozbudowa zakładów gospodarowania odpadami pozwala na efektywne wykorzystanie odpadów komunalnych i zmniejszenie obciążeń środowiska poprzez m.in. przywracanie środowisku wytworzonych naturalnych nawozów. Ponadto, dostarczając energię z odpadów z wykorzystaniem biogazu, można zmniejszyć zużycie paliw naturalnych. Rozwinięcie kompletnej infrastruktury, tak jak to się dzieje m.in. w Jarocinie, z udziałem wsparcia oferowanego przez NFOŚiGW przyczynia się również do stabilizacji lub obniżenia stawek opłat za odpady i ciepło dla mieszkańców, co ma pozytywny wpływ na ich budżety. Szczególnego uznania wymaga to, że przedsięwzięcie prowadzi do rozwiązania problemów nie tylko Jarocina, lecz również 25 współpracujących gmin, a więc łącznie 350 tys. mieszkańców. Niech takie zakończone sukcesem inicjatywy staną się przykładem do naśladowania – podsumowuje Dominik Bąk.
PUK w Rokietnicy
Od kilku lat Przedsiębiorstwo Usług Komunalnych w Rokietnicy interesuje się budową instalacji do fermentacji osadów ściekowych i bioodpadów komunalnych zbieranych od mieszkańców i pochodzących z gminnych terenów zielonych w celu zagospodarowania tych odpadów i pozyskania taniej energii. Została już przygotowana koncepcja instalacji do fermentacji osadów ściekowych i bioodpadów, która dobrała parametry biogazowni. Ilość przetwarzanych odpadów osiągnęłaby tam 27 000 Mg rocznie, w tym:
- bioodpadów (z brązowego kubła i PSZOK-u) – do 11 000 Mg,
- osadów ściekowych o zawartości 4% suchej masy – do 16 000 Mg (tj. 640 Mg s.m.o.),
- skratek (największe zanieczyszczenia mechaniczne znajdujące się w ściekach) – do 200 Mg.
Moc elektryczna planowanej instalacji ma dochodzić do 250 kW, a moc cieplna – do 300 kW. Przy pełnym obciążeniu instalacja mogłaby produkować około 912 500 m3/rok biogazu, około 547 500 m3/rok biometanu, do 2100 MWh/rok brutto energii elektrycznej oraz do 2500 MWh/rok brutto energii cieplnej.
Biogazownia miałaby powstać w Bytkowie k. Rokietnicy. – Lokalizacja biogazowni na tym terenie jest najtrafniejszym i w pełni uzasadnionym wyborem ze względów logistycznych, ekonomicznych i społecznych – mówi Michał Wieland, prezes Przedsiębiorstwa Usług Komunalnych w Rokietnicy. – Wszystkie odpady, które mają trafić do planowanej biogazowni, są albo wytwarzane na miejscu (dotyczy to osadu ściekowego, skratek) albo zbierane/magazynowane na miejscu w PSZOK-u i w Stacji Przeładunkowej Odpadów (dotyczy bioodpadów). Eliminujemy transport odpadów na zewnątrz – argumentuje Michał Wieland.
Zalety inwestycji? Ekonomiczne – wyprodukowana czysta, zielona energia elektryczna w 80%, a cieplna w 40% zostanie wykorzystana na potrzeby działania całego kompleksu odpadowo-ściekowego w Bytkowie, tj. w oczyszczalni ścieków, PSZOK-u, Punkcie Przeładunkowym Odpadów, hali warsztatowo-garażowej i siedzibie PUK-u. Do tego społeczne, bowiem oczyszczalnia jest położona na terenie przemysłowym, a najbliższe zabudowania mieszkalne są w odległości ok. 0,5 km.
To po prostu się opłaca
Prezentowane dotychczas informacje w ramach projektu Wielkopolska Energia w Odpadach (art. Zagłębie instalacji do fermentacji bioodpadów, Energia i Recykling Nr 10 (70)/2023) udowadniają, że biogazownie są stabilnym źródłem energii elektrycznej oraz cieplnej. Mogą być idealnym uzupełnieniem źródeł wytwórczych zielonej energii, a trwająca transformacja energetyczna oraz obowiązujące cele klimatyczne wymagają zredukowania emisji gazów cieplarnianych i jak najszybszego odejścia od węgla. Nie dziwi zatem fakt, że coraz więcej podmiotów jest zainteresowanych inwestycjami w instalacje fermentacji bioodpadów.
Planowane instalacje w WPGO 2019-2025
W WPGO 2019-2025 uwzględniono plany dotyczące aż 35 nowych instalacji do przetwarzania odpadów zielonych i innych bioodpadów. Większość z nich dotyczy kompostowni, ale są też takie, gdzie zaplanowano instalacje fermentacji bioodpadów i biogazownie:
- Budowa instalacji fermentacji – biogazowni przez Zakład Gospodarki Komunalnej i Mieszkaniowej w Kleczewie. Planowane moce przerobowe: 10 000 Mg. W WPGO założono, że instalacja powstanie w roku 2025.
- Zamknięty system fermentacji i kompostowania, z dojrzewaniem na placu. Budowa wspólnej instalacji podczyszczania ścieków dla wszystkich instalacji zarządzanych przez Miejski Zakład Gospodarki Odpadami Komunalnymi w Koninie. Planowane moce przerobowe to 25 000 Mg. W WPGO założono koniec inwestycji na 2024 roku.
- Instalacja fermentacji bioodpadów, oczyszczalnia ścieków przemysłowych w ZUOK-u „Orli Staw” – jak pisaliśmy w artykule „Wielkopolska – zagłębie instalacji do fermentacji bioodpadów” (Energia i Recykling Nr 10 (70)/2023) w roku 2016 powstała tu instalacja kogeneracji oparta na biogazie składowiskowym. Drugim etapem jest uruchamiana właśnie instalacja fermentacji selektywnie zbieranych bioodpadów komunalnych. Ma ona planowane możliwości rozbudowy i finalnie ma realizować zakładaną koncepcję zeroenergetyczności ZUOK-u „Orli Staw”. Instalację wyposażono w fermenter o przepustowości 15 000 Mg, produkujący biogaz dla agregatu kogeneracyjnego. Przepustowość docelowa wynosi 30 000 Mg.
- Instalacja fermentacji odpadów z kogeneracją w Ostrowie Wielkopolskim. Podmiotem zarządzającym jest Grupa Kapitałowa Centrum Rozwoju Komunalnego/Regionalny Zakład Zagospodarowania Odpadów w Ostrowie Wielkopolskim. Planowany w WPGO rok ukończenia budowy to 2025, a planowane moce przerobowe – 20 000 Mg.
- Instalacja fermentacji – biogazownia zarządzana przez Zakład Utylizacji Odpadów „Clean City” Międzychód. Lokalizacja instalacji to Kamionna, a planowane moce przerobowe 15 000 Mg.
- Instalacja przetwarzania odpadów zielonych i innych bioodpadów, fermentacji, kompostowania. Podmiotem zarządzającym w tym wypadku jest Wielkopolska Grupa Recyklingu ze Środy Wielkopolskiej. Inwestycję zaplanowano w Chwałkowie w gminie Środa Wlkp. Planowane moce przerobowe 10 000 Mg.
